Ο μετασχηματισμός της Ουκρανίας - οι προκλήσεις και η σημασία για τη Δύση
Μετά τη νίκη της Επανάστασης της αξιοπρέπειας, η ουκρανική κοινωνία προσπαθεί να κάνει μια ριζική αναδιάρθρωση της οικονομίας, της διακυβέρνησης, της δικαιοσύνης, της υγείας, της εκπαίδευσης και του πολιτιστικού τοπίου.
Οι μεταρρυθμίσεις πραγματοποιούνται με την ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην Ουκρανία και της διασποράς, καθώς και με σημαντική υποστήριξη από το εξωτερικό.
Σε λιγότερο από δύο χρόνια θεσπίστηκαν μια σειρά από δυνητικά σημαντικούς νόμους: για την καταπολέμηση της διαφθοράς, τις δημόσιες συμβάσεις, τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, την αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης, τη μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το σχηματισμό της νέας αστυνομίας, την ίδρυση της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Ιδρύθηκαν τέσσερες νέες υπηρεσίες που θα ασχολούνται αποκλειστικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς σε διαφορετικές σφαίρες.
Ωστόσο, παρά αυτό το εντυπωσιακό ξεκίνημα, η διαδικασία μεταρρυθμίσεων στην Ουκρανία δεν έχει ακόμη επιτύχει σημαντική πρόοδο.
Οι λόγοι του «γλιστρήματος» των μεταρρυθμίσεων
Οι κύριοι λόγοι για τη βραδύτητα των μεταρρυθμίσεων είναι οι δύσκολες περιστάσεις και το μέγεθος της διαδικασίας. Το Κέντρο Ανατολικών Σπουδών της Βαρσοβίας αξιολόγησε τις συγκεκριμένες προκλήσεις της αναμόρφωσης της Ουκρανίας ως εξής:
«Ο ουκρανικός εκσυγχρονισμός είναι πρωτοφανής για το μετασοβιετικό χώρο, δεδομένου του μεγέθους της χώρας και της κλίμακας των προβλημάτων. Η Ουκρανία αντιμετωπίζει το πρόβλημα για την ανάγκη μεταρρύθμισης σχεδόν όλων των βασικών τομέων του κρατικού συστήματός της.
Το πλαίσιο στο οποίο πραγματοποιούνται οι μεταρρυθμίσεις - ο πόλεμος με τη Ρωσία που στοχεύει στην αποτροπή της επιτυχίας του εκσυγχρονισμού της και μια βαθιά οικονομική κρίση στη χώρα - είναι εξαιρετικά επιζήμιοι για την Ουκρανία.»
Ωστόσο, οι Δυτικοί αναλυτές συχνά παραβλέπουν αυτές τις τελευταίες πτυχές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μέχρι πρόσφατα, η Ουκρανία ήταν για την Δύση σα λευκό σημείο στο χάρτη του κόσμου - ένα είδος terra incognita της Ευρώπης.
Καθώς ο μετασοβιετικός χώρος γενικά θεωρείται ανήσυχος τα τελευταία 25 χρόνια, πολλοί δυτικοί παρατηρητές αναγνωρίζουν μόνο εν μέρει την ιδιαιτερότητα της μετα-επαναστατικής κατάστασης στην Ουκρανία σήμερα.
Λόγω του παρατεταμένου κενού στις γνώσεις και στις συζητήσεις σχετικά με τη χώρα, από ορισμένους δυτικούς σχολιαστές και συμβούλους, παραμένει κρυφή η ιστορική μοναδικότητα σημαντικών πτυχών παράλληλων διαδικασιών, και συγκεκριμένα:
• ριζοσπαστικότητα, ακόμα και επαναστατικότητα κοινωνικών αλλαγών
• πολύκατευθυντικότητα και κακοήθεια του «υβριδικού πόλεμου» της Μόσχας ενάντια του Κίεβου
• το βάθος της μετα-επαναστατικής κοινωνικο-οικονομικής κρίσης στην Ουκρανία.
Αναμφίβολα, χωρίς το μεγάλο και πολυδιάστατο ρωσικό «υβριδικό πόλεμο» κατά της Ουκρανίας και χωρίς τις διάφορες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειές του, το αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων για την Ουκρανία, τα δύο τελευταία χρόνια, θα ήταν πολύ πιο επιτυχές. Κατά συνέπεια, η γενική οικονομική κατάσταση θα ήταν άλλη.
Ακόμα και οι αρμόδιοι Δυτικοί σχολιαστές έχουν απαισιόδοξο ή σαρκαστικό τόνο σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις στη μεταρρύθμιση της μετα-επαναστατικής Ουκρανίας. Αυτή η υπερβολικά έντονη αντίδραση αντανακλά τόσο τις προφανείς αδυναμίες στη διαδικασία των μεταρρυθμίσεων, όσο και μη ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με τις πραγματικές δυνατότητες των πολιτικών και των κομμάτων.
Η πανευρωπαϊκή σημασία του ουκρανικού μεταρρυθμιστικού έργου
Από τις αρχές του 2016, η προσοχή της διεθνούς κοινότητας στην Ουκρανία μειώθηκε και πάλι με την ελάττωση των μαχών στα ανατολικά της χώρας και την εμφάνιση νέων προκλήσεων για την ΕΕ. Ταυτόχρονα, η υπομονή της διεθνούς κοινότητας για την αργή διαδικασία μεταρρυθμίσεων στην Ουκρανία σταδιακά εξαντλείται.
Οι εκπρόσωποι τόσο της ΕΕ όσο και των ΗΠΑ συνεχώς αναφέρονται στην ελίτ του Κίεβου με εκκλήσεις για την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων και την κατάλληλη νομοθετική διαδικασία όσον αφορά, για παράδειγμα, την αποκέντρωση.
Μεταξύ των γραμμών, υπάρχει και πάλι η αίσθηση του λεγόμενου Ukraine fatigue - «κούραση από την Ουκρανία»
Αν και οι δύσπιστες αξιολογήσεις είναι λογικές, δεν μπορεί ακόμη να κριθεί η σημερινή Ουκρανία και η τρέχουσα ανάπτυξή της μόνο από στιγμιότυπα υπό το φως των ανταγωνιστικών θεμάτων της δυτικής ημερήσιας διάταξης.
Μόνο μέσα από την ιστορικά ευαίσθητη ερμηνεία της τρέχουσας μετα-επαναστατικής φάσης στο ειδικό πλαίσιο ανάπτυξης του ουκρανικού κράτους από το 1991 και στο πλαίσιο των μετα-αυτοκρατορικών και μετα-αποικιακών πολυπλοκοτήτων της, μπορεί κάποιος να καταλάβει πόσο μεγάλες είναι οι σύγχρονες ουκρανικές προκλήσεις και πόσο σημαντικές είναι οι ουκρανικές μεταρρυθμίσεις σε διεθνή κλίμακα.
Από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης στην Ουκρανία και κατά τη διάρκεια των τριών «μετα-σοβιετικών στιγμών» (δηλαδή των εξεγέρσεων 1990-1991, 2004 και 2013-2014) πραγματοποιήθηκε η διαδικασία που έθεσε το σημερινό πολιτικό σύστημα της Ουκρανίας σε ένα νέο επίπεδο εκδημοκρατισμού.
Κατά μία έννοια, η σκληρή αντίδραση του Βλαντιμίρ Πούτιν στα γεγονότα του Κιέβου το Φεβρουάριο του 2014, απεικονίζει τη σημαντική απειλή, την οποία αποτελεί αυτή η καινούργια ποιότητα του πολιτικού πλουραλισμού στην Ουκρανία, για όλα τα αυταρχικά καθεστώτα στην πρώην Σοβιετική Ένωση, και πάνω απ 'όλα για το ρωσικό.
Η αναπόφευκτη παρακμή και άλλων μετα-σοβιετικών απολυταρχιών, αργά ή γρήγορα θα συνοδευτεί από βία και αστάθεια, η κλίμακα των οποίων μπορεί να ξεπεράσει αυτή την σύγκρουση, η οποία εκδηλώθηκε με μια προοδευτική πολιτική μετάβαση στην Ουκρανία.
Για αυτό, ο ψευδός συνδυασμός προσπάθειας για σταθερότητα με την αρνητική εικόνα της χαοτικής πολιτικής αλλαγής στις λεγόμενες «λειτουργίες ανοικτής πρόσβασης» είναι όχι μόνο ηθικά αμφισβητήσιμος από πολλούς δυτικούς πολιτικούς και διπλωμάτες, αλλά και πολιτικά αντιπαραγωγικός.
Η υποστήριξη των ουκρανικών μεταρρυθμίσεων δεν είναι μόνο ένα ζήτημα ηθικού κύρους της ΕΕ στον κόσμο ή ιδεαλιστικής διάσωσης του «ευρωπαϊκού σχεδίου».
Η ασφάλεια και η σταθερότητα την οποία ελπίζουν να λάβουν οι υπεύθυνοι στρατηγικής της ΕΕ σχετικά με την πολιτική γειτνίασης της, θα είναι εγγυημένες μόνο αν αυτή η πολιτική ανέλθει πάνω από το υπάρχον status quo.
Συμπεράσματα: τι χρειάζεται η Ουκρανία;
Η μόνιμη διεθνής πίεση στην κυβέρνηση της Ουκρανίας, την οποία απαιτούν έντονα από τη Δύση οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών στην Ουκρανία, υπό το φως των παραπάνω διλημμάτων, είναι δικαιολογημένη και σημαντική.
Οι αποτελεσματικοί μεταρρυθμιστές στα υψηλότερα κλιμάκια των αρχών εξακολουθούν να αποτελούν μειοψηφία. Σήμερα αντιμετωπίζουν δύο ομάδες επιρροής που εκμεταλλεύονται την έκτακτη κατάσταση πολέμου στο Ντόνμπας για τους δικούς τους σκοπούς.
Έτσι, οι Ουκρανοί μεταρρυθμιστές αντιμετωπίζουν τους θεμελιώδεις αντι-μεταρρυθμιστές εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος (ολιγαρχικούς, διεφθαρμένους πολιτικούς, διεφθαρμένους αξιωματούχους), οι οποίοι είναι γνωστοί και επικίνδυνοι ως αντίπαλοι των αλλαγών.
Αλλά στη χώρα διαμορφώθηκε ένα νέα άτυπο «κόμμα εξουσίας» τα μέλη του οποίου τοποθετούν τους εαυτούς τους ως μεταρρυθμιστές.
Αυτή η ομάδα των πολιτικών και αξιωματούχων, οι οποίοι το 2014 επικεντρώθηκαν στις μεταρρυθμίσεις, δεν έχει πια αρκετή προθυμία να αναλάβει περαιτέρω πιο ριζοσπαστικά μέτρα για τη μεταρρύθμιση, επειδή με αυτόν τον τρόπο κινδυνεύει να χάσει την πρόσβαση στα προνόμια της εξουσίας, σε ορισμένες περιπτώσεις και στα κανάλια πλουτισμού, τα οποία απέκτησαν πρόσφατα.
Ως εκ τούτου, στο μέλλον θα χρειαστεί ακόμη στενότερη συνεργασία των Ουκρανών μεταρρυθμιστών και ξένων φίλων της Ουκρανίας.
Αυτή η μερικώς υπάρχουσα συμμαχία περιλαμβάνει: από την ουκρανική πλευρά - μη διεφθαρμένους πολιτικούς, αξιωματούχους, που αξίζουν την εμπιστοσύνη, εκπροσώπους των ΜΚΟ, εμπειρογνώμονες, αναλυτές και εκπροσώπους των αδιάφθορων μέσων μαζικής ενημέρωσης, και από την Δύση - διεθνείς δωρητές, φιλο-ουκρανικές κυβερνήσεις της ΕΕ, διεθνείς ΜΚΟ και εξειδικευμένα κέντρα αναλύσεων.
Μόνο σε περίπτωση κοινών και καλά συντονισμένων δράσεών τους, αυτή η συμμαχία θα είναι ισχυρό αντίβαρο σε καθυστερήσεις ή νοθείες που ξεκίνησαν από τους αντιπάλους των μεταρρυθμίσεων και θα εγγυάται τους βιώσιμους μετασχηματισμούς.
Δεδομένου ότι η Ουκρανία είναι πολύ αδύνατη στρατιωτικά και οικονομικά, η Δύση πρέπει επίσης να εγγυηθεί την εθνική κυριαρχία και τη λειτουργία του ουκρανικού κράτους στο έδαφός του.
Αυτό σημαίνει ότι η εδαφική σύγκρουση στο Ντόνμπας πρέπει να εξουδετερωθεί (δηλαδή πρέπει να πληρούνται οι συμφωνίες του Μινσκ II), ή τουλάχιστον θα πρέπει να παγώσει, έτσι ώστε να μην εμποδίζει την ανάπτυξη των άλλων περιοχών της Ουκρανίας.
Είναι εξίσου σημαντικό να παρακινηθεί το Κρεμλίνο να σταματήσει τις διάφορες μη στρατιωτικές δράσεις του «υβριδικού πόλεμου» κατά της Ουκρανίας (εμπορικές κυρώσεις, κυβερνο-επιθέσεις, μυστικές επιδρομές, εκστρατείες προπαγάνδας) και να θεωρήσει το γείτονά του ως ξεχωριστό και κυρίαρχο κράτος.
Ο τερματισμός της ρωσικής ανατρεπτικής δράσης είναι σημαντική όχι μόνο για το Ντόνμπας, αλλά και για ολόκληρη την Ουκρανία. Αν το Κρεμλίνο δεν υποχρεωθεί να σταματήσει τις δραστηριότητές του, η βοήθεια της Δύσης, η οποία έχει φτάσει σε δισεκατομμύρια δολάρια, μπορεί να είναι αναποτελεσματική.
Συγγραφείς: Andreas Umland, André Härtel
Μετάφραση: Άννα Μανιάτη
Πηγή: Global Ukraine News
